افغانستان و مسئله آب؛ فرصتی برای همکاری منطقه‌ای یا چالشی برای همسایگان؟

افغانستان کشوری با پنج حوضه آبریز و منابع آبی غنی یکی از بازیگران اصلی در حوزه مدیریت منابع آبی منطقه‌ای است بر اساس آمارها ۹۰ درصد جمعیت افغانستان در حوضه‌های آبریز مشترک با کشورهای همسایه زندگی می‌کنند و ۸۴ درصد مساحت این کشور در حوضه‌هایی قرار دارد که با همسایگان مشترک است و این موقعیت جغرافیایی افغانستان را به کشوری بالادست در بسیاری از منابع آبی تبدیل کرده است.

کنترل آب‌های سطحی همواره یکی از اصول اساسی در سیاست‌گذاری‌های افغانستان بوده است که طی دهه‌های اخیر این کشور تلاش کرده تا از منابع آبی خود به‌عنوان ابزاری برای توسعه کشاورزی، تولید انرژی و همچنین ایجاد فرصت‌های اقتصادی بهره ببرد حتی در دوره تسلط طالبان علی‌رغم کاهش سرمایه‌ گذاری‌ های خارجی و کمبود مهندسان سدساز روند کانال‌کشی و مدیریت آب همچنان ادامه داشته است.

می‌توان مسئله آب را فرصتی برای همکاری‌های منطقه‌ای دانست و اشتراک منابع آبی میان افغانستان و همسایگانش زمینه‌ای برای تدوین سیاست‌های مشترک و ایجاد پروژه‌های آبی فراملی است که می‌تواند منافع مشترکی به همراه داشته باشد با این حال اختلافات تاریخی و نبود سازوکارهای مشترک مدیریت منابع آبی در برخی مواقع چالش‌هایی را برای کشورهای پایین‌دست مانند ایران، تاجیکستان و ترکمنستان ایجاد کرده است.

دیپلماسی آب می‌تواند راه‌حلی پایدار برای مناقشات منطقه‌ای باشد در این راستا استفاده از تجربیات بین‌المللی، تقویت همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه و مشارکت در پروژه‌های مشترک می‌تواند از شدت چالش‌ها کاسته و زمینه را برای مدیریت بهتر منابع آبی فراهم کند.

ایران و ضرورت استراتژی در مدیریت منابع آبی مشترک

ایران به‌عنوان یکی از کشورهای همسایه افغانستان که در معرض اثرات سیاست‌های آبی این کشور قرار دارد نیازمند تدوین یک استراتژی بلندمدت در این حوزه است اتخاذ رویکردی غیرایدئولوژیک و متمرکز بر منافع ملی می‌تواند به بهبود روابط و کاهش تنش‌ها کمک کند.

افغانستان با منابع آبی قابل توجه خود نقشی کلیدی در آینده مدیریت آب در منطقه ایفا می‌کند و این وضعیت می‌تواند هم فرصتی برای همکاری‌های منطقه‌ای باشد و هم چالشی برای کشورهایی که به‌صورت مشترک از این منابع بهره می‌برند، رویکردهای دیپلماتیک و استراتژیک کلید مدیریت این چالش‌ها و بهره‌گیری از فرصت‌ها خواهد بود.

الهه خشاوه – مدیرمسئول پایگاه خبری سکایی نیوز