رتبه‌بندی تمامی ۱۲ نسخه‌ی ویندوز؛ از بدترین تا بهترین

تصمیم درباره‌ی نسبت دادن عنوان بدترین نسخه‌ی سیستم‌عامل ویندوز، خیلی ساده نیست، با‌این‌حال ما این عنوان را برای Windows ME انتخاب کردیم. مایکروسافت در ویندوز ME علی‌رغم هدف‌گذاری عالی اولیه، تقریباً در تمام قابلیت‌های وعده داده شده‌ی خود، شکست خورد. این نسخه از ویندوز در نهایت فقط یک سال دوام آورد و بعد از آن مایکروسافت، ویندوز XP دوست‌داشتنی را معرفی کرد.

ویندوز ME (مخفف Millennium Edition) آخرین سیستم‌عامل ویندوزی مبتنی بر MS-DOS بود که در ۱۴ سپتامبر ۲۰۰۰ برای کاربران خانگی منتشر شد. با این حال مایکروسافت برای بهبود و کوتاه کردن زمان راه‌اندازی سیستم، دسترسی کاربر را به محیط DOS محدود کرده بود و همین موضوع باعث شد تا کاربر از پیشرفت‌های موجود در هسته‌ی ویندوز NT ( ‌هسته‌ی اصلی ویندوز برای ورک‌‌استیشن‌ها و کامپیوترهای شبکه) که بعدتر ویندوز XP را تشکیل داد، محروم بماند و به قابلیت‌های محیط DOS نیز دسترسی نداشته باشد.

ویندوز ME نسخه‌ی موقت ویندوز بود که بین عرضه‌ی ویندوز ۹۸ و ویندوز XP ، پا به میدان گذاشت اما در پشتیبانی از درایورها ضعیف عمل می‌کرد و بسیار ناپایدار بود، به‌طوری‌که ممکن بود بارها پس از راه‌اندازی کِرَش کند.

گزارش‌های بی‌شماری از خرابی آن در حین نصب و راه‌اندازی وجود داشت و قابلیتی مانند System Restore که مایکروسافت بارها آن را تبلیغ کرده بود هم اغلب در محافظت از سیستم‌های آسیب‌دیده به درستی کار نمی‌کرد.

مایکروسافت تلاش کرد تا برای جران مافات چند اقدام نوآورانه انجام دهد: انتشار به‌روزرسانی‌های امنیتی خودکار، پشتیبانی از ZIP بومی برای فشرده‌سازی فولدرها، معرفی سیستم جدید Help and Support برای آسان‌تر کردن فرایند رفع مشکلات کاربران. با‌این‌حال، با توجه به اینکه هسته‌ی اصلی سیستم‌عامل عملکرد روان و مناسبی نداشت، هیچ‌کدام از تلاش‌های مایکروسافت اثر‌گذار واقع نشدند.

توسعه‌ی ویندوز ۸ قدم مهمی برای مایکروسافت به حساب می‌‌آمد که موفق نشد آنچنان مورد توجه قرار بگیرد. این نسخه از ویندوز ۲۶ اکتبر ۲۰۱۲ و به عنوان جانشینی برای ویندوز ۷ به بازار عرضه شد. هدف مایکروسافت از توسعه‌ی ویندوز ۸، تغییر گسترده‌ی رابط کاربری برای گجت‌های لمسی بود تا بتواند نیاز کاربران تبلت‌ها را هم پاسخ دهد.

حذف منوی استارت و ارائه‌ی صفحه‌ی استارت به جای محیط دسکتاپ در کنار تغییرات گسترده و ترکیب عناصر رابط کاربری دسکتاپ و تبلت را می‌توان مهم‌ترین دلایل شکست مایکروسافت در ارائه‌ی ویندوز ۸ معرفی کرد.

ویندوز ۸ اولین نسخه از این سیستم‌عامل بعد از ویندوز ۹۵ بود که منوی استارت نداشت و به ‌جای آن به صفحه‌ی جدیدی برای گجت‌های لمسی مجهز بود. این صفحه Live Tiles نام داشت و از کاشی‌های مربعی یا مستطیلی برای نمایش ابزارها و اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کرد.

علاوه‌براین طراحی گیج‌کننده و بر هم زدن عادتی که کاربران مدت‌ها به آن خو گرفته بودند، ویندوز ۸ میزبان تغییرات گسترده‌ای در رابط کاربری بود تا بتواند کاربران تبلت‌ها را نیز راضی کند. این چشم‌انداز نامشخص و اجرای ناموفق هم برای کاربران باتجربه و هم برای کاربران مبتدی دسکتاپ‌ها قابل درک نبود و باعث ناامیدی طرفداران قدیمی ویندوز شد.

این نارضایتی باعث شد تا مایکروسافت نسخه‌ی دیگری از همین ویندوز را تحت عنوان ویندوز ۸٫۱ منتشر کند و در آن تسک‌بار و منوی استارت را برگرداند. مایکروسافت همچنین تلاش کرد با حفظ DirectX11، گیمرها را به ماندن در این پلتفرم تشویق کند، اما تمام این تصمیمات نوش‌دارویی بود که کارساز نشد.

شاید اغلبِ شما ویندوز ویستا را بدترین نسخه‌ی این سیستم‌عامل بدانید، اما ظاهرِ بسیار مدرنِ آن، باعث می‌شود تا در فهرست ما رتبه‌ی دهم را به خود اختصاص دهد. مایکروسافت ابتدا این نسخه از ویندوز را لانگ‌هورن نامید و پس از توسعه و تکمیل، سرانجام آن را با نام ویستا در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۷ به‌صورت عمومی در وب‌سایت رسمی خود، منتشر کرد. درواقع ویندوز ویستا، ۵ سال پس از نسخه‌ی پیشین، یعنی ویندوز XP رونمایی شد که طولانی‌ترین زمان بین انتشار دو نسخه‌ی ویندوز متفاوت است.‌

حداقل مشخصات سخت‌افزاری که در آن زمان برای نصب ویندوز ویستا اعلام شد، بسیار قدرتمند بود. این ویندوز تنها برای نصب به پردازنده‌ای یک گیگاهرتزی، یک گیگابایت رم، ۱۵ گیگابایت فضای ذخیره‌سازی، یک تراشه‌ی گرافیکی با پشتیبانی از DirectX 9 و ۱۲۸ مگابایت VRAM نیاز داشت. این مشخصات امروزه آنچنان قدرتمند به‌نظر نمی‌ر‌سد، اما ۱۵ گیگابایت در آن زمان، ۱۰ برابر فضای ذخیره‌سازی مورد نیاز و یک گیگابایت نیز تقریباً ۲۰ برابر رم مورد نیاز برای نصب ویندوز XP بود.

ویندوز ویستا با درایورهای قدیمی سازگار نبود و تقریباً تمام شرکت‌ها مجبور شدند تا برای برنامه‌های خود، درایورهای جدیدی منتشر می‌شد، همین موضوع نیز نسخه‌ی ویستای ویندوز را به کابوسی برای برنامه‌نویس‌ها تبدیل کرد. علاوه‌‌بر‌‌این، ویجت‌های این ویندوز آنچنان که باید مورد استقبال قرار نگرفتند و پاپ‌آپ‌های جدید هم طرفداری پیدا نکردند.

ویندوز ۱٫۰ برای اجرا در محیط MS-DOS به دو فلاپی نیاز داشت و از کارت‌های گرافیک CGA، Hercules و EGA پشتیبانی می‌کرد. برخی برنامه‌‌های کلاسیک ویندوز مانند Paint،Calculator و Notepad برای این نسخه از ویندوز توسعه داده شدند و امکان اجرا برنامه‌های MS-DOS هم وجود داشت، البته تنها تعداد محدودی از این برنامه‌ها به‌خوبی اجرا می‌شدند.

ویندوز ۲٫۰ هم مانند ویندوز ۱٫۰ محیط گرافیکی ۱۶ بیتی بود که در ۹ دسامبر ۱۹۸۷ به عنوان جایگزین ویندوز ۱٫۰ معرفی شد.

این نسخه از ویندوز مانند ویندوز ۳٫۰ یا ۳٫۱ شروع موفقیت‌‌آمیزی نداشت و هنوز قابل رقابت با سیستم عامل مکینتاش نبود، اما در مقایسه با ویندوز ۱٫۰ با بهبودهای مهمی همراه بود. مایکروسافت در این نسخه امکان همپوشانی و تغییر اندازه پنجره‌ها و پشتیبانی از گرافیک‌‌های ۱۶ رنگ VGA و آیکون‌‌های دسکتاپی را اضافه کرد و به‌‌جای اصطلاحاتی مانند «Iconize» و «Zoom» در ویندوز ۱٫۰ عبارات ماکسیمایز (Maximize) و مینیمایز (Minimize) را به‌ کار برد.

مهم‌ترین نقطه قوت ویندوز ۲٫۰، نه خودِ سیستم‌عامل، بلکه برنامه‌هایی بود که همراه با آن عرضه می‌شد. ویندوز ۲٫۰ مملو از برنامه‌های کاربردی و مفیدِ پیش‌فرض بود، از ماشین‌حساب و تقویم گرفته تا مایکروسافت ورد و اکسل. مایکروسافت تا تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۰۱ یعنی برای مدت ۱۴ سال از ویندوز ۲٫۰ پشتیبانی کرد.

ویندوز ۹۵ سیستم‌عاملی بود که شکل ظاهری ویندوز را برای دهه‌های آینده تعیین کرد؛ مایکروسافت در این نسخه، منوی نمادین Start را معرفی کرد و برای بخش‌بندی ساده‌تر و سازمان‌دهی رابط بصری، برنامه‌های کاربردی را در ساب‌‌منوها قرار داد. ویندوز ۹۵ تغییر بسیار بزرگی در مقایسه با محیط MS-DOS به حساب می‌آمد و رابط گرافیکی این نسخه، درهای جدیدی را به روی توسعه‌دهندگان بازی‌ها و برنامه‌ها باز کرد.

مایکروسافت در ۲۴ آگوست ۱۹۹۵ از ویندوز ۹۵ رونمایی کرد و برای اولین بار موفق شد، از نظر کارایی از سیستم‌عامل مکینتاش پیشی بگیرد.

ویندوز ۹۵ باگ‌‌های زیادی داشت که همه با انتشار ویندوز ۹۸ برطرف شدند، اما همین نسخه بود که خیلی از استاندارد‌های امروزی دسکتاپ‌ها را به جهان معرفی کرد و برای یک دهه، محبوب‌ترین سیستم‌‌عامل مایکروسافت بود.

ویندوز ۹۵ تا اواخر دهه‌ی ۱۹۹۰ حدود ۶۰ درصد از بازار کامپیوترها را در اختیار داشت. از برجسته‌ترین قابلیت‌های ویندوز ۹۵ که امروزه نیز کاربرد دارند، می‌توان به وجود تسک‌ بار، مدیریت بهینه‌‌تر فایل‌ها، اضافه کردن میانبر‌های بیشتر برای کیبورد و دسکتاپی مدرن‌تر اشاره کرد.

ویندوز ۹۸ در ۲۵ ژوئن ۱۹۹۸ به عنوان جایگزینی برای ویندوز ۹۵ و رفع باگ‌های آن منتشر شد. این نسخه از ویندوز اولین سیستم‌عاملی بود که از USB و DVD پشتیبانی می‌کرد و مرورگر مستقل (اینترنت اکسپلورر) داشت.

ویندوز ۹۸ پس از انتشار با استقبال خوبی مواجه شد و نسخه‌ی دوم آن هم با نام ویندوز ۸ SE (مخفف Second Edition) یک سال بعد با انبوهی از رفع اشکال‌ها و بهینه‌سازی‌های رابط کاربری، محبوبیت بیشتری پیدا کرد.

درواقع ویندوز ۹۸، اولین ویندوزی بود که ‌نسخه‌ی شسته‌ی رُفته‌ای از اینترنت اکسپلورر (۴٫۰) را به‌همراه قابلیت اشتراک‌گذاری اتصال اینترنت را معرفی کرد و باوجود وابستگی به هسته‌ی MS-DOS، اما شروعی برای خلاص شدن از محدودیت‌های Command Prompt بود.

علاوه‌‌براین ویندوز ۹۸، میزبانی برای برخی از شناخته‌‌شده‌ترین بازی‌های دهه‌ی خود نیز به‌حساب می‌‌آید؛ بازی‌هایی مانند Age of Empires، Half Life و Unreal این نسخه از ویندوز را به پلتفرم برتر بازی‌های دسکتاپ تبدیل کردند.

کاربران در آن زمان از فروش ویندوز ۹۸ به عنوان سیستم‌عاملی مستقل کمی ناراحت بودند، چرا که این نسخه را نسخه‌ی ارتقایافته‌ای از ویندوز ۹۵ می‌دانستند. با این حال مایکروسافت موفق شد در مجموع ده‌ها میلیون کپی از این نسخه را به فروش برساند و در آخر هم بعد از ۸ سال، پشتیبانی از آن را متوقف کرد.

ویندوز ۱۰ قرار بود «آخرین نسخه‌ی ویندوز» باشد، اما مایکروسافت در ژوئن ۲۰۲۱ به‌طور رسمی از نسخه‌ی جدیدی تحت عنوان ویندوز ۱۱ و به‌ عنوان نسخه‌ی تکامل‌یافته‌ای از ویندوز قبلی رونمایی کرد.

شاید هنوز برای قضاوت درباره‌ی جدیدترین نسخه‌ی ویندوز زود باشد، اما این نسخه همین حالا هم به خاطر سادگی و سرعت عمل بالای خود طرفداران بسیاری دارد. تغییرات جسورانه‌ای ویندوز ۱۱ مانند طراحی مجدد منوی استارت و تسک‌بار ممکن بود باعث شوند تا این نسخه از ویندوز به سرنوشتی مانند ویندوز ۸ دچار شود؛ اما این اتفاق نیفتاد.

ویندوز ۱۱ را با وجود تمام نوآوری‌های فراوان، می‌‌‌توان نسخه‌ی بسیار تکامل‌یافته‌ای از ویندوز ۱۰ دانست که در آن برخی از رابط‌های قدیمی ویندوز ۷ حذف شده و تجربه کاربری یکنواخت‌تر و جذاب‌تری را به کاربر عرضه می‌کند.

شما در ویندوز ۱۱ می‌توانید چندین نسخه از دسکتاپ خود را به طور همزمان اجرا کرده و برای بهره‌وری بیشتر بین آن‌‌ها سوئیچ کنید. علاوه‌بر‌‌این مایکروسافت در این نسخه از ویندوز از برنامه‌های اندرویدی هم پشتیبانی می‌کند و امکان دانلود از استورهای دیگر مانند اپیک گیمز نیز وجود دارد.

با اینکه گیمر‌ها به ویندوز ۱۰ خو کرده‌‌اند، ویندوز ۱۱ سعی دارد با چند قابلیت جدید مانند بهینه‌سازی بیشتر برای اجرای بازی‌ها در حالت پنجره‌‌ای، پشتیبانی از AutoHDR و DirectStorage آن‌ها را وسوسه کند.

مشخصات مورد نیاز برای نصب ویندوز ۱۱ تقریباً مشابه ویندوز ۱۰ است، با این تفاوت که ویندوز ۱۱ فقط از سیستم‌های ۶۴ بیتی پشتیبانی می‌کند؛ ویندوز ۱۱ در حال حاضر به حداقل ۴ گیگابایت رم و ۶۴ گیگابایت حافظه‌ی ذخیره‌سازی نیاز دارد.

شاید سال‌‌ها طول بکشد تا ویندوز ۱۱ جایگزین واقعی ویندوز ۱۰ شود، اما اگر نرخ پذیرش به همین منوال صعودی ادامه پیدا کند، می‌توان امیدوار بود که این نسخه از ویندوز روزی به عنوان برترین نسخه‌ی ویندوز مایکروسافت شناخته شود؛ البته به شرطی که تا آن زمان مایکروسافت نسخه‌ی جدیدی از ویندوز را منتشر نکند.

مایکروسافت در آوریل ۱۹۹۲ برای رقابت با اپل، ۲ سال بعد از انتشار ویندوز ۳٫۰ با انتشار ویندوز ۳٫۱ را با رفع مشکلات گرافیکی، نمایش فونت‌ها و فایل‌های چندرسانه‌ای معرفی کرد.

این نسخه توانست توجه افراد زیادی را به خود جلب کند و باعث شدن تا علاوه بر کاربران عادی، شرکت‌ها هم به استفاده از ویندوز، علاقه نشان دهند. مایکروسافت در این نسخه از ویندوز فونت‌های تولید محتوا را بهبود بخشیده و میان‌‌بر‌های Ctrl+C (برای کپی)، Ctrl+X (برای برش) و Ctrl+V (برای چسباندن) را برای اولین بار در این ویندوز رونمایی کرد.

ویندوز ۱۰ در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۴ معرفی شد؛ این نسخه از ویندوز «جامع‌ترین پلتفرم نرم‌افزاری» به حساب می‌‌آید که روی هر دستگاهی از گوشی هوشمند گرفته تا تبلت و کامپیوتر به صورت یکپارچه در دسترس است؛ طبق گفته‌ی مایکروسافت، ویندوز ۱۰ قرار بود آخرین نسخه‌ی سیستم‌عامل ویندوز باشد.

این نسخه از ویندوز در مدل‌های مختلفی مانند مدل پایه (Home Edition) برای کاربران خانگی، مدل حرفه‌ای (Pro Edition) برای کاربران پیشرفته‌تر، مدل سازمانی (Enterprise Edition) برای کسب و کارها، مدل گیمینگ (Gaming Edition) و مدلی سازگار با گوشی‌ها ارائه شد.

تمامی این مدل‌ها به دسکتاپ مجازی، ویندوز دیفندر برای تامین امنیت محیط کاربری، سیستم امنیتی ویندوز Hello و دستیار مجازی مایکروسافت (کورتانا) مجهز بودند.

مایکروسافت ویندوز ۱۰ را پس از شکست ویندوز ۸ معرفی کرد؛ این نسخه از ویندوز بعد از موج نارضایتی کاربران، شیبی ملایم برای برگردان تجربه‌ی خوشایند کار با ویندوز ۷ را پیش روی کاربر گذاشت.

ویندوز XP از محبوب‌ترین نسخه‌های ویندوز است که در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۱ با اسم رمز «ویسلر» (Whistler) معرفی شد؛ در طول توسعه‌ی این نسخه از ویندوز، بسیاری از کارمندان مایکروسافت در تفریحگاه ویسلر کانادا فعالیت می‌‌کردند.

ویندوز XP روی هسته‌ی ویندوز NT و ۲۰۰۰ توسعه داده شد و در ابتدا با دو کاربری خانگی و حرفه‌ای به بازار آمد؛ این نسخه از ویندوز از زبان فارسی هم پشتیبانی می‌کرد. مایکروسافت به کمک این نسخه از ویندوز میلیون‌ها نفر را با شبکه جهانی وب آشنا و امکان ارتباط بین هزاران برنامه‌ی چت محبوب را نیز فراهم کرد.

از بین تمام نسخه‌های سیستم‌عامل ویندوز، ویندوز XP نمادین‌ترین ظاهر را دارد؛ از دکمه‌ی سبز رنگ استارت تا والپیپر Rolling Hills که برای همه‌ی ما یادآور ویندوز XP است. علاوه‌بر‌این این نسخه از ویندوز به برنامه‌های پیش‌فرضی مانند Windows Media Player، Windows Movie Maker و البته Solitaire مجهز بود.

ویندوز XP تنها از پردازنده‌های ۳۲ بیتی پشتیبانی می‌کرد و به همین دلیل نمی‌توانست بیش از ۴ گیگابایت رم سیستم را به کار گیرد و زمانی که پردازنده‌های ۶۴ بیتی به بازار عرضه شدند، استفاده از این نسخه از ویندوز محدود شد.

با وجود اینکه عمر ویندوز XP تنها ۱۳ سال بود و از ژانویه ۲۰۰۸ به بعد مایکروسافت اجازه‌ی نصب آن را روی کامپیوترهای جدید نداد، اما هنوز هم میلیون‌ها کاربر روی کامپیوتر‌های خود از آن استفاده می‌کنند.

ویندوز ۷ در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۹ برای استفاده در کامپیوترهای شخصی معرفی شد؛ این نسخه هفتمین نسل از سیستم‌عامل‌های ویندوز بود که برای مدت ۱۱ سال توسط مایکروسافت پشتیبانی شد.

برخی معتقدند که ویندوز ۷ نسخه‌ی اصلاح‌شده‌ای از ویندوز ویستا است که برای رفع مشکلات آن توسعه داده شده، اما هفتمین نسخه از ویندوز فراتر از اصلاحی ساده ظاهر شد؛ ویندوز ۷ سریع و ریسپانسیو بود و ارتقاهای بصری مهمی نسبت به نسخه‌های قبلی ویندوز ارائه می‌کرد. با سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای قدیمی سازگاری بسیار بالایی داشت و از قابلیت‌های بسار مهمی بهره می‌بُرد که هنوز هم جزو پایه‌های اصلی ویندوز به حساب می‌آیند.

برخی از این قابلیت‌ها عبارتند از:‌ بهبود تعامل لمسی و تشخیص دستخط، پشتیبانی از Virtual Hard Disk، بهبود کارایی در پردازنده‌های چند هسته‌ای، بهبود هسته‌ی سیستم‌عامل و سرعت بالای نصب و راه‌اندازی.

علاوه‌بر‌ پایداری بیشتر ویندوز ۷، امکان درگ‌اند‌دراپ نیز در این نسخه از ویندوز به Windows Media Player اضافه شد و قابلیت تبدیل واحد در ماشین‌حساب بهبود یافت؛ این امکانات در نسخه‌های قبلی دیده نشده بود.

ویندوز ۷ برای نصب به یک گیگابایت رم نیاز داشت و گران‌تر از نسخه‌های قبلی بود، با این حال اگر هنوز توسط مایکروسافت و سخت‌افزارهای مدرن پشتیبانی می‌شد، احتمالاً امروزه کاربران بسیاری همچنان از آن استفاده می‌‌کردند.